"For accounting students" D.Erdenesoyol

НЯГТЛАН БОДОХ БҮРТГЭЛИЙН ПРОГРАМM ХАНГАМЖИЙН СУДАЛГАА

Д. Эрдэнэсоёл (MBA, CPA, Auditor), МУИС-ийн Завхан сургууль, soyol_6939@yahoo.com

ХУРААНГУЙ

Нягтлан бодох бүртгэлийн программ хангамжийн судалгааг 2007, 2008, 2009, 2010, 2012, 2013, 2014, 2015 онд Нягтлан бодох бүртгэлийн программ хангамжийн 2 жилийн эрх авсан байгууллагуудын жагсаалтад үндэслэн хийв. Завхан аймгийн аж ахуйн нэгж байгууллагуудын программ хангамж ашиглалтын судалгааг 2011, 2013, 2015 онд хийжээ. Энэхүү судалгааны үр дүнд аж ахуйн нэгж байгууллага болон төсөвт байгууллагын нягтлан бодогч, удирдлагууд өөрийн байгууллагадаа бүртгэлийн програм худалдан авч ашиглахад сонголт хийх, мөн нягтлан бодох бүртгэлийн мэргэжлийн оюутнуудын мэдлэгт тус дөхөм болох юм.

Түлхүүр үг: Байгууллага, санхүүгийн тайлан, систем, зориулалт

ABSTRACT

The survey of accounting software was carried out in 2007, 2008, 2009, 2010, 2011, 2012, 2013, 2014, and 2015 based on the list of the organizations having the rightful to use accounting software for two years. Also, the survey of the accounting software utilization among local enterprises and organizations of Zavkhan province was conducted in 2011, 2013 and 2015.

The result of the research work will be to assists the choice of purchasing the accounting software to manegers and accountants of public (budget) and private enterprises as well as the acquisition of knowledge to accounting students.

ОРШИЛ

Байгууллагын удирдлагыг үнэн зөв мэдээллээр түргэн шуурхай хангахын тулд нягтлан бодогч зөвхөн байгууллагын нягтлан бодох бүртгэл санхүүгийн ажил гүйлгээг програм ашиглан болосруулахаас гадна бусад маркетинг, үйлдвэрлэл, хүний нөөц зэрэг дэд системүүдийн тусламжтайгаар түргэн шуурхай боловсруулан удирдлагыг мэдээллээр хангаж байна. Хэдий тийм боловч нягтлан бодох бүртгэлийн мэргэжлийн хүмүүст мэдээлийн технологи, гадаад хэл, удирдлагын мэдээллийн систем, бүртгэлийн мэдээллийн системийн талаарх мэдлэг, хэрэгцээ шаардлага улам бүр тавигдсаар л байна.

2000 оны үед ихэнх аж ахуйн нэгж, байгууллага нягтлан бодох бүртгэлийг гараар хөтөлж, тайлан бэлтгэж байлаа. Харин төвлөрсөн болон орон нутгийн төсвийн байгууллагын бүртгэлд зарим төрлийн мэдээллийг компьютерт боловсруулж байгаа сайн тал байв. Гэхдээ санхүүгийн тайлан бэлтгэх программ хангамж иж бүрдэл болоогүйгээс гадна түүнийг боловсруулах алгоритм хийгдээгүй билээ.(Батжаргал.Р (2000). Нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогын одоогийн байдал, түүнийг шинэчлэх шаардлага, Эдийн засаг,онол практик №5, х.29)

2011 он гэхэд бүртгэл хөтлөлт, тайлан гаргалт, мэдээллийн бааз бүрдүүлэлт ба боловсруулалтад зөвхөн улсын салбар, том компанийн хүрээнд төдийгүй дэлгүүр, үйлчилгээний цэгээс эхлээд бизнесийн хувийн жижиг, дунд болон томоохон нэгжүүдийг хамарсан компьютерын хэрэглээ, программ хангамж нэвтэрч, хүн амын дунд ч санхүүгийн гүйлгээ, төлбөрийн бэлэн бус хэрэгсэл, шинэ бүтээгдэхүүний хэрэглээ эрчимтэй хөгжиж байна. Энэ нь удирдлагын мэдээллийн системийн хөгжилд бүртгэлийн мэдээллийн системийн үүрэг оролцоог илэрхийлж байна. “Удирдлагын мэдээллийн систем” гэдэг нь уламжлалт бүртгэлийн мэдээллийн системээс гарах боломжгүй, санхүүгийн бус ажил гүйлгээг боловсруулах систем юм. (Алтанзаяа. Г, Чимгээ. Д, (2013) Бүртгэлийн мэдээллийн систем, х.16, УБ, МУИС-ийн хэвлэх үйлдвэр)

Удирдлагын мэдээлийн систем нь байгууллагын санхүү, маркетинг, хуваарилалт, хүний нөөцийн хүрээг хамарна. Удирдлагын мэдээллийн системийн талаар Д.Чимгээ 2001 онд “Удирдлагын мэдээллийн системийг боловсронгуй болгох асуудал”, Ж.Пүрэв 1994 онд “Удирдлагын шийдвэр гаргах компьютерын технологи боловсруулах нь”, Г.Алтан-Оч 2001 онд “Зах зээлийн үеийн мэдээллийн зохион байгуулалт” 2001 он сэдвээр докторын зэрэг хамгаалжээ. Нягтлан бодох бүртгэлийн программын энэхүү судалгаанаас хэдэн онд ямар компани ямар нэртэй программ хангамж зохиосон болохыг харж болох бөгөөд удирлагын мэдээллийн системийн төлөвшилд үзүүлж буй ач холбогдол, хандлагыг дүгнэж болох юм.

ҮНДСЭН ХЭСЭГ

Бүртгэлийн мэдээллийг компьтерын программ хангамж ашиглан боловсруулж эхэлсэнтэй холбоотойгоор анх 1997онд “Нягтлан бодох бүртгэлийн компьютерын программыг хэрэглэх худалдах, зөвшөөрөл олгох журам” Сангийн сайдын 1997оны 350 тоот тушаалаар батлагджээ. Сангийн сайдын 2007оны 38 тоот тушаалаар “Нягтлан бодох бүртгэлийн програм хангамжид хяналт тавих тухай журам” батлагдсан байна. Дахин Сангийн сайдын 2009 оны 252 тоот тушаалаар “Нягтлан бодох бүртгэлийн програм хангамжид хяналт тавих тухай журам” батлагдаж өнөөг хүртэл мөрдөгдөж байгна.

1996 оноос хойш бүртгэлийн программ хангамжийн компаниуд үүсэн байгуулагдаж нягтлан бодох бүртгэлийн программ хангамжид хяналт тавих журмын 5.1-дэх заалтын дагуу гэрчилгээ авч, эрхээ сунгуулан үйл ажиллагаа эрхэлж байна. (Нягтлан бодох бүртгэлийн программ хангамжид хяналт тавих журмын 5.1-д Шалгалтын комиссын дүгнэлтийг үндэслэн Нягтлан Бодох Бүртгэлийн Бодлогын Газрын тодорхойлолтоор шаардлага хангасан гэж үзвэл нягтлан бодох бүртгэлийн программд энэхүү журмын шаардлагад нийцсэн болохыг баталсан гэрчилгээг Сангийн яамны Төрийн Нарийн Бичгийн Даргын 2 жилийн хугацаатай тушаалаар олгоно. Гэрчилгээ нь А4 хэмжээтэй байна.)

2011 оны улсын үзлэгийн нэгдсэн дүнгээр Сангийн яамнаас 26 программ хангамж зөвшөөрөл авсан байна. 2007-2015 онуудад Нягтлан бодох бүртгэлийн программ хангамжийн 2 жилийн эрх авсан байгууллагуудын жагсаалтад үндэслэн хийсэн судалгааны боловсруулалт, үр дүн дараах байдалтай байна.

Судалгааны боловсруулалт, үр дүн:

Нэг: 2007 онд Сангийн сайдын дэргэдэх нягтлан бодох бүртгэлийн мэргэжлийн зөвлөлөөс 15 компанийн 15 программ хангамж зөвшөөрөл авсан. Компани тус бүр нэг бүтээгдэхүүнтэй. Ординат ХХК нь бүтээгдэхүүнээ /Винница программ/ 800 байгууллагад, Интерактив ХХК нь Интерактив Пирамид программыг 700 байгууллагад, Санхүүгийн тооцоолох ХХК нь ScOffice1.0 программыг 607 байгууллагад, Инфосистем ХХК нь MAKC программыг 600 байгууллагад нэвртүүлж бүртгэлийн программ хангамжийн зах зээлийг тэргүүлж байжээ. Хавралт График№1-д харуулав.

Хоёр: Төрийн нарийн бичгийн даргын 2008 оны 260 тоот тушаалаар 2 жилийн эрх авсан байгууллагуудад хийсэн судалгааны боловсруулалт, үр дүн:

2008 оны 8-р сарын 5-ны өдөр нийт 9 байгууллагын 10 программ хангамж 2 жилийн эрх авчээ.Үүнээс төсвийн байгууллагад 7 программ, аж ахуйн нэгж байгууллагын 3 программ байна. Аж ахуйн нэгж байгуулагад зориулагдсан “Эф Си Эс”ХХК-н “FCS”, “Мэжикчойс” ХХК-н “Magic finance” программ хангамжууд шинээр зах зээлд нэвтэрчээ. Хүснэгт №1-д харуулав.

Хүснэгт №1 Нягтлан бодох бүртгэлийн программ хангамжийн судалгаа 2008 он

№	Байгууллагын нэр	Программ хангамжийн нэр	Программын зориулалт, тайлбар
1	Ординат ХХК	“Винница”	Төсөвт байгууллага
2	Интерактив ХХК	“Diamond 4.0”	Интерактив Пирамид программ шинэчлэгдсэн, аж ахуйн нэгж
3	Интерактив ХХК	“Emerald 5.0”	Төсөвт байгууллага, шинэчлэгдсэн
4	Санхүүгийн тооцоолох ХХК	“Acolous”	ScOffice 1.0 программ шинэчлэгдсэн
5	Инфосистемс ХХК	“MACS”	Төсөвт байгууллага
6	CTS ХХК	“CTSystem3.0”	Төсөвт байгууллага
7	ECM ХХК	“E-Account system”	Төсөвт байгууллага
8	“НИК” ХК	“Шинэ зуун”	Аж ахуйн нэгж
9	“Эф Си Эс”ХХК	“FCS”	Аж ахуйн нэгж, шинэ программ
10	Мэжикчойс ХХК	“Magic finance”	Аж ахуйн нэгж шинэ программ

Эх сурвалж: Судлаачийн боловсруулсан материал

Гурав: Төрийн нарийн бичгийн даргын 2009 оны 180 тоот тушаалаар 2 жилийн эрх авсан байгууллагуудад хийсэн судалгааны боловсруулалт, үр дүн:

2009 оны 7-р сарын 31-ний өдөр нийт 8 программ хангамж зөвшөөрөл авсан байна. 6 шинэ байгууллага үйл ажиллагаа эхэлсэн ба, Интерактив Би Ай компанийн бүтээгдэхүүн “Импакт” програмаар нэмэгдсэн, “Динамик” санхүүгийн систем шинэчлэгдсэн байна. Хүснэгт № 2-т харуулав.

Хүснэгт №2 Нягтлан бодох бүртгэлийн программ хангамжийн судалгаа 2009 он

№	Байгууллагын нэр	Программ хангамжийн нэр	Программын зориулалт, тайлбар
1	Дижисофт ХХК	“DS-Accounting ”	Аж ахуйн нэгж, шинэ программ
2	Геганэт ХХК	“Geganet Everest”	Аж ахуйн нэгж шинэ програм
3	Ийзисолюшн ХХК	Проактив Систем	Аж ахуйн нэгж, шинэ программ
4	Орзул ХХК	Express-Account	Аж ахуйн нэгж шинэ программ
5	Интерактив Би Ай ХХК	Импакт	ААН, уг компанид шинэ бүтээгдэхүүн нэмэгдсэн
6	Нэвиволд Монгол ХХК	Майкрософт Динамикс Навижн	Аж ахуйн нэгж, шинэ программ
7	Динамик системс ХХК	Динамик санхүүгийн систем	Аж ахуйн нэгж шинэчилэгдсэн программ
8	Юнайтэд Солюшн Интернэшнл ХХК	USI-ERP	Аж ахуйн нэгж шинэ программ

Эх сурвалж: Судлаачийн боловсруулсан материал

Дөрөв: Төрийн нарийн бичгийн даргын 2010 оны 316 тоот тушаалаар 2 жилийн эрх авсан байгууллагуудад хийсэн судалгааны боловсруулалт, үр дүн:

2010 оны 11-р сарын 23-ний өдөр 9 программ хангамж 2 жилийн эрх сунгуулж, 8 шинэ проргамм хангамж 2 жилийн эрх авч, нийт 17 программ эрх авсан байна.

Шинэ программуудыг дурдвал:

1.Санхүүгийн тооцоолох ХХК Төсвийн Ерөнхийлөн захирагчдын санхүүгийн тайлангийн нэгтгэлд зориулж “Plastic” программ ,

2. Аж ахуйн нэгж байгууллагын хэргэцээнд зориулж“Leader” программ

3. СТS ХХК нь Төрийн сангийн үйл ажиллагаанд мөрдөгдөх“MNSAN” программ,

4. Интерактив Би Ай ХХК нь аж ахуйн нэгжийн хэрэгцээнд зориулж, “ Interactive Diamond ERP” программ,

5. Банк бус санхүүгийн байгууллагын хэрэгцээнд зориулж “ Spinel ERP” программ,

6. Баз Тех ХХК аж ахуйн нэгжийн хэрэгцээнд зориулж “Baz accounting” программ

7. Апекс софт ХХК аж ахуйн нэгжийн хэрэгцээнд зориулж “Апекс” программ

8. Би Ти Солюшн ХХК аж ахуйн нэгжийн хэрэгцээнд зориулж “Силикон 2.0” программ тус тус зохиожээ.

Аж ахуйн нэгжийн хэрэгцээнд зориулж 3 байгууллага байгуулагдаж, тус бүр бүтээгдэхүүндээ эрх авсан байна. Хүснэгт №3-т харуулав.

Хүснэгт №3 Нягтлан бодох бүртгэлийн программ хангамжийн судалгаа 2010 он

Байгууллагын нэр		Программ хангамжийн нэр	Программын зориулалт, тайлбар
1	“Санхүүгийн тооцоолох” ХХК	“Acolous”	Төсөвт байгууллага
2	“Интерактив Би Ай” ХХК	“Emerald”	Төсөвт байгууллага
3	“Ординат” ХХК	“Винница”	Төсөвт байгууллага
4	“CTS” ХХК	“CTSystem 3.0”	Төсөвт байгууллага
5	“Инфосистемс” ХХК	“MACS”	Төсөвт байгууллага
6	“Санхүүгийн тооцоолох” ХХК	“Plastic”	Санхүүгийн тайлангийн нэгтгэлд зориулан шинээр гаргасан
7	“CTS” ХХК	“MNSAN”	Төрийн сангийн үйл ажиллагаанд зориулсан шинэ программ
8	“Ритус” ХХК	“Ноён”	Аж ахуйн нэгж
9	“Санхүүгийн тооцоолох ХХК”	“Leader”	Аж ахуйн нэгж, уг компанид шинэ бүтээгдэхүүн нэмэгдсэн
10	“Баз Тех” ХХК	“Baz accounting”	Аж ахуйн нэгж, шинэ программ
11	“Апекс софт” ХХК	“Апекс”	Аж ахуйн нэгж, шинэ программ
12	“Би Ти Солюшн” ХХК	”Силикон 2.0”	Аж ахуйн нэгж, шинэ программ
13	“Интерактив Би Ай” ХХК	“Interactive Diamond ERP”	Аж ахуйн нэгж, шинэ программ
14	“Ординат” ХХК	“Винница”	Аж ахуйн нэгж
15	“Мэжикчойс” ХХК	“Magic finance”	Аж ахуйн нэгж
16	“Интерактив Би Ай” ХХК	“ Spinel ERP”	ББСБ уг компанид шинэ бүтээгдэхүүн нэмэгдсэн
17	“MCS Holding” ХХК	Abacus Accounting system3	Дотоодын хэрэгцээнд

Эх сурвалж: Судлаачийн боловсруулсан материал

Тав: Төрийн нарийн бичгийн даргын 2012 оны 27, 31, 137 тоот тушаалаар 2 шинэ байгууллага (Онч Консалтин ХХК-ийн “Сейж АККПАК ЕRP” программ, “Новасофт” ХХК-ийн “БААЗ” программ хангамж) шинээр эрх авсан ба 2 программ хангамжийн эрх сунгагдсан байна. Хүснэгт №4-т харуулав.

Хүснэгт №4 Нягтлан бодох бүртгэлийн программ хангамжийн судалгаа 2012 он

№	Байгууллагын нэр	Программ хангамжийн нэр	Программын зориулалт, тайлбар
1	“Нэвиволд Монгол” ХХК	“Майкрософт Динамикс Навижн”	Аж ахуйн нэгж
2	“Ийзисолюшн” ХХК	“Проактив систем”	Аж ахуйн нэгж
3	“Онч Консалтин”-ХХК	“Сейж АККПАК ЕRP” програм	Аж ахуйн нэгж, шинэ
4	“Новасофт” ХХК	“БААЗ”	Аж ахуйн нэгж, шинэ

Эх сурвалж: Судлаачийн боловсруулсан материал

Зургаа: Төрийн нарийн бичгийн даргын 2013 оны А354, А175 тоот тушаалаар 2013 онд нийт 7 программ хангамж эрх авсан байна.Үүнээс 5 программ хангамжийн эрх сунгагдаж, 2 програм хангамж шинээр эрх авсан байна. “Ньюмедиа технологи” ХХК шинээр байгуулагдаж “Эрхэт онлайн” программ шинээр нэмэгдсэн бөгөөд “Инфосистемс” ХХК нь аж ахуйн нэгж байгууллагд зориулж “MASDERP” программ бүтээжээ.Хүснэгт №5-д харуулав.

Хүснэгт №5 Нягтлан бодох бүртгэлийн программ хангамжийн судалгаа 2013 он

№	Байгууллагын нэр	Программ хангамжийн нэр	Программын зориулалт, тайлбар
1	“Ньюмедиа технологи” ХХК	“Эрхэт онлайн” програм	Аж ахуйн нэгж, шинэ
2	“Интерактив Би Ай” ХХК	“Daimaond ERP”	Аж ахуйн нэгж
3	“Интерактив Би Ай” ХХК	“Impact”	Аж ахуйн нэгж
4	“Интерактив Би Ай” ХХК	“Spinel ERP”	Аж ахуйн нэгж
5	“Санхүүгийн тооцоолох” ХХК	“Leader”	Аж ахуйн нэгж
6	“Инфосистемс” ХХК	“MASDERP”	Уг компанид ААН –ийн шинэ программ нэмэгдсэн
7	“Санхүүгийн тооцоолох” ХХК	“Acolous”	Төсөвт байгууллага

Эх сурвалж: Судлаачийн боловсруулсан материал

Долоо:Төрийн нарийн бичгийн даргын 2014 оны А63, A114, A132, A211 тоот тушаалаар 2014 онд нийт 8 програм хангамж эрх авсан байна.Үүнээс 4 програм хангамжийн эрх сунгагдаж, 4 програм хангамж шинээр эрх авсан байна. Эдгээрийн гурван компани нь шинээр байгуулагдаж, нэг компани нь програм нэмж зохиосон байна. Интерактив ХХК -ийн VERITECH програм шинээр нэмэгдсэн бөгөөд Ординат,НьюРадианс ХХК “Юникус” програм КлайсмаксСофт ХХК “cSmart” програм, Эм Эс Пи Ди Ти ХХК “Leader”програм зохиож мэдээлэл технологийн зах зээлд бүтээгдэхүүнээ нийлүүлэх эрх авсан байна. Хүснэгт№6-д харуулав.

Хүснэгт №6 Нягтлан бодох бүртгэлийн программ хангамжийн судалгаа 2014 он

№	Байгууллагын нэр	Программ хангамжийн нэр	Программын зориулалт, тайлбар
1	“Интерактив” ХХК	“VERITECH”	Уг компанид аж ахуйн нэгжийнийн шинэ программ нэмэгдсэн
2	“Ординат” ХХК	“Винница”	Аж ахуйн нэгж
3	“Ординат” ХХК, “НьюРадианс” ХХК	“Юникус”	Аж ахуйн нэгж, шинэ программ
4	Апекс софт ХХК	“Апекс”	Аж ахуйн нэгж
5	“Нэвиволд Монгол” ХХК	Майкрософт Динамикс Навижн	Аж ахуйн нэгж
6	“Ритус” ХХК	“Ноён”	Аж ахуйн нэгж
7	“КлайсмаксСофт” ХХК	“CSmart”	Аж ахуйн нэгж, шинэ программ
8	“Эм Эс Пи Ди Ти” ХХК	“Leader”	Аж ахуйн нэгж, шинэ программ

Эх сурвалж: Судлаачийн боловсруулсан материал

Найм: Төрийн нарийн бичгийн даргын 2015 оны А10, A73, A235 тоот тушаалаар 2015 онд нийт 4 программ хангамж эрх авсан байна.Үүнээс 1 программ хангамжийн эрх сунгагдаж, 3 программ хангамж шинээр эрх авсан байна. “Вансифору”с ХХК-ийн “Ic:enterprise” програм “МенежВолл” ХХК –ийн “odoo-ERP”, “Орзул” ХХК болон “Нимо консалтинг” ХХК-ийн хамт зохиосон “Аctive/KaiKeiSort” программ шинээр эрх авсан байна. Хүснэгт №7-д харуулав.

Хүснэгт №7 Нягтлан бодох бүртгэлийн программ хангамжийн судалгаа 2015 он

№	Байгууллагын нэр	Программ хангамжийн нэр	Программын зориулалт,тайлбар
1	“Вансифорус” ХХК	Ic:enterprise	Аж ахуйн нэгж, шинэ программ
2	“Новасофт” ХХК	БААЗ	Аж ахуйн нэгж, шинэ
3	“МенежВолл” ХХК	odoo-ERP	Аж ахуйн нэгж, шинэ программ
4	“Орзул”ХХК, “Нимо консалтинг” ХХК	Аctive/KaiKeiSort	Аж ахуйн нэгж, шинэ программ

Эх сурвалж: Судлаачийн боловсруулсан материал

Ec: Завхан аймгийн аж ахуйн нэгж байгууллагуудын программ хангамж ашиглалтын судалгааны боловсруулалт, үр дүн:

Нягтлан бодох бүртгэлийн программ хангамж ашиглалтад хийсэн өөрчлөлтийн болон бүтцийн шинжилгээнээс дүгнэхэд 2011 онд 8 төрлийн бүртгэлийн программ хангамжийг 228 байгууллага, ашиглаж байжээ. 2013 онд 229 байгууллага 9 төрлийн бүртгэлийн программ хангамж, 2015 онд 7 төрлийн бүртгэлийн программ хангамжийг 230 байгууллага ашиглаж байна.

2015 оныг 2011онтой харьцуулахад программ ашиглаж буй байгууллага 1.3%-аар өссөн. “Diamond ERP”, “Шидэт санхүү” програмууд -100% буурчээ. Учир нь “Diamond ERP” програмыг хэрэглэж байсан Улиастай Эрчим хүч болон Тосонцэнгэлийн Эрчим хүч болох 2 байгууллага Алтай улиастай Эрчим хүчний системтэй нэгдэж бүтцийн өөрчлөлт хийгдсэн, “Шидэт санхүү” программыг ашиглаж байсан компани програмаа өөрчилсөн байна. 2011 оноос хойш аж ахуйн нэгжийн “Leader” програмыг гурван байгууллага авч ашиглаж байна. “MACS” програмын хэрэглээ -66.7% буурсан нь 2 байгууллага програмаа сольж “Acolous”програмыг хэрэглэх болсонтой холбоотой.

Санхүүгийн тооцоолох компанийн төсөвт байгууллагад зориулагдсан “Acolous”програмын хэрэглээ 1.4%-аар өссөн ба нийт 231 байгууллагын 216 байгууллага нь буюу программ хэгэрлэгчдийн 93.5 %-ийг эзэлж байна. Хүснэгт №8-д харуулав. Бүртгэлийн программыг ашиглаж буй байгууллагын тухайд судалсан судалгааг хүснэгт №9-д харуулав.

Хүснэгт №8 Нягтлан бодох бүртгэлийн программ хангамж ашиглалтад хийсэн өөрчлөлтийн болон бүтцийн шинжилгээ (Завхан аймаг)

Программ хангамжийн нэр	2011 он		2013 он		2015 он		өсөлт (бууралт)
Программ хангамжийн нэр	Тоо	хувь	Тоо	Хувь	тоо	Хувь	тоо	хувь
Acolous	213	93.4%	215	93.9%	216	93.5%	3	1.4%
Импакт	5	2.2%	5	2.2%	5	2.2%	0	0.0%
Diamond ERP	2	0.9%	0	0.0%	0	0.0%	-2	-100.0%
Emerald	2	0.9%	2	0.9%	2	0.9%	0	0.0%
“MACS”	3	1.3%	3	1.3%	1	0.4%	-2	-66.7%
“Винница”	1	0.4%	1	0.4%	3	1.3%	2	200.0%
Шидэт санхүү	1	0.4%	1	0.4%	0	0.0%	-1	-100.0%
Poversoft	1	0.4%	1	0.4%	1	0.4%	0	0.0%
Leader	0	0.0%	1	0.4%	3	1.3%	3
Нийт	228	100.0%	229	100.0%	231	100%	3	1.3%

Эх сурвалж: Судлаачийн боловсруулсан материал

Хүснэгт᠍ №9

Нягтлан бодох бүртгэлийн програмыг ашиглаж буй байгууллагууд Завхан аймаг 2015 он

	Программ хангамжийн компанийн нэр	Программ хангамжийн нэр	тоо	Хэрэглэгч байгууллагын нэр
1	“Санхүүгийн тооцоолох” ХХК	“Acolous”	216	Засаг даргын тамгийн газар, Иргэдийн төлөөлөгчдийн хурал, Сургууль, цэцэрлэг, соёлын төв, эмнэлэг, номын сан, музей Мэргэжлийн сургалт үйлдвэрлэлийн төв, Тагнууул, Халамжийн хэлтэс г.м
2	“Интерактив Би Ай” ХХК	“Импакт”	5	Нутгийн элч ХХК, ЭДГС ХХК, Нутгийн Үйлс, Хөдөө дэлгэрэх
3	“Интерактив Би Ай “ХХК	“Emerald”	2	Шүүх, Мэргэжлийн хяналтын газар
4	“Инфосистемс” ХХК	“MACS”	1	Газрын алба,
5	“Ординат” ХХК	“Винница”	3	Хөдөлмөрийн хэлтэс, “Алтай –Улиастай эрчим хүчний систем” ТӨХК, “Тосон эрчим хүч”
6	“Поверсофт” ХХК	“Powersoft”	1	МУИС-Завхан сургууль
7	“Санхүүгийн тооцоолох” ХХК	“Leader”	3	“Очир-Илч” ОНӨҮГ, “Амь-Ус” ХХК, “Санмин” ХХК
	Бүгд		231

Эх сурвалж: Судлаачийн боловсруулсан материал

НЭГДСЭН ДҮГНЭЛТ

1. 2007-2015 онуудад хийсэн прорграмм хангамжийн судалгааны боловсруулалтыг нэгтгэн дүгнэхэд нийт 35 байгууллагын 46 программ хангамж сангийн яамнаас зөвшөөрөл авч байсан байна. (Энэ судалгааны дүнд одоо ашиглагдахаа болсон программ орсон байгааг анхаарна уу). Үүнд: 2007 онд 15 байгууллага тус бүр нэг бүтээгдэхүүнтэй байсан бол 2008 онд 2 компани, 4 программ, 2009 онд 6 компани, 8 программ, 2010 онд 3 компани, 8 программ, 2012 онд 2 компани, 2 программ, 2013 онд 1 компани, 2 программ, 2014 онд 3 компани, 4 программ, 2015 онд 3 компани, 3программ тус тус шинээр нэмэгдсэн байна. Хавсралт график №3-т харуулав.

2. 2009 он, 2010 онуудад бүртгэлийн программ хангамжийн эрэлт хэрэгцээ маш их байсаныг дээрх судалгаа харуулж байна. Удирдлагын мэдээллийн системийг мэдээллээр тэтгэгч бүртгэлийн мэдээллийн системийн хөгжлийн төлөвшилд бүртгэлийн программ хангамжийн компаниудын үүрэг чухал юм.

3. Анх 1996 оноос хойш Санхүү, нягтлан бодох бүртгэлийн программ хангажийн компаниуд байгуулагдаж эхэлсэн байна. “Интерактив Би Ай” ХХК, “Санхүүгийн тооцоолох” ХХК, “CTS” ХХК, “Ординат” ХХК, “Инфосистемс” ХХК зэрэг компаниуд нь 2007 оны байдлаар тус бүр нэг программ зохиосон байсан бол 2015 оны байдлаар “Интерактив Би Ай” ХХК нь дөрвөн программ, “Санхүүгийн тооцооло”х ХХК нь гурван программ, “Ординат” ХХК гурван программ, “Инфосистемс” ХХК, “CTS” ХХК тус бүр хоёр программ зохиосон байна. Сүүлийн 18-20 жилийн турш тасралтгүй үйл ажиллагаа явуулж байгаа программ хангамжийн томоохон компаниудын нэрийг бүтээгдэхүүнтэй нь танилцуулахад дараах байдалтай байна.

Хүснэгт №10 Бүртгэлийн программ хангамжийн том таван байгууллага (судлаачийн дүгнэлтээр)

	Байгууллагын нэр	Байгуулагдсан он	Программын нэр	Программын зориулалт, тайлбар
1	“Интерактив Би Ай” ХХК	1996 он	“Импакт”	Аж ахуйн нэгж
			“Emerald”	Төсөвт байгууллага
			“Interactive Diamond ERP”	Аж ахуйн нэгж
			“Spinel ERP”	Банк бус санхүүгийн байгууллага
2	“Санхүүгийн тооцоолох” ХХК	1998 он	“Acolous”	Төсөвт байгууллага
			“Leader”	Аж ахуйн нэгж
			“Plastic”	Санхүүгийн тайлангийн нэгтгэл
3	“Ординат” ХХК	1998 он	“Винница”	Төсөвт байгууллага
			“Винница”	Аж ахуйн нэгж
			“Юникус”	Аж ахуйн нэгж, “НьюРадианс” ХХК-тай хамт зохиосон
4	“Инфосистемс” ХХК	1998 он	“MACS”	Төсөвт байгууллага
4	“Инфосистемс” ХХК	1998 он	“MASDERP”	Аж ахуйн нэгж
5	“CTS” ХХК	2001 он	“CTSystem 3.0”	Төсөвт байгууллага
5	“CTS” ХХК		“MNSAN”	Төрийн сангийн үйл ажиллагаанд

4. Сүүлийн жилүүдэд ERP (Enterprise Resource Planning-Нөөц төлөвлөлтийн систем)-системийн хэрэглээ байгууллагуудад нэмэгдэж байгаа юм. Учир нь зах зээлийн хөгжилийн шалгуураар 10-аас 20 жилийн өмнө хувийн өмчид суурилан байгуулагдаж байсан аж ахуйн нэгжүүд хөгжин цар хүрээ нь томорч байна. Олон салбар бүхий бүтэц нэгжтэй компаниуд ч их байна. Тэдэнд бүтээгдэхүүний төлөвлөлт, хяналт, борлуулалтын төсөв таамаглал, нөөцүүдийг оновчтой хуваарилах, салбаруудыг ашигтай ажиллуулах, удирдлагыг үнэн зөв мэдээллээр хангах, удирдлага оновчтой шийдвэр гаргах шаардлага маш чухал болсон үе юм. Эдгээр хэрэгцээ шаардлагад тулгуурлан зохиогдсон з 6 программ судалгаагаар гарав.Үүнд: Diamond ERP, Spinel ERP, Сейж АККПАК ЕRP, MASDERP,odoo-ERP цаашид өсөх хандлагатай.

5. Завхан аймагт 2006 онд анх удаа төсөвт байгууллагын нягтлан бодогч нарт Санхүүгийн тооцоолох ХХК-аас бүртгэлийн програ хангамжийн сургалт явуулж, программаа нэвтрүүлжээ. Улмаар 2010 онд програмын шинэчлэлтэй холбогдуулан дахин сургалт зохион байгуулсан байна. Мөн түүнчлэн “Санхүүгийн тооцоолох” ХХК -ийн Санхүүгийн тайлангийн нэгтгэлийн “Plastic” програмд төсөвт байгууллагын “Acolous”програмаар бэлтгэсэн тайланг нэгтгэдэг учираас бүртгэлийн программ хангамж хэрэглэгчдийн 93.5 %-ийг эзэлж байгаа нь нотлогдож байна..

6. Аймгийн Мэргэжлийн хяналтын газар, Газрын алба, Шүүх зэрэг босоо удирдлагатай байгууллагууд дээд байгууллагын ашигладаг программ хангамжийг ашиглаж хэвшсэн байна.

7. Бизнесийн байгууллагын хувьд программ ашиглаж буй байдал хангалтгүй байгаа мэт харагдаж байгаа боловч, учир шалтгааныг нь авч үзвэл жижиг бүртгэлийн программын тухай мэдээлэл бага байхаас гадна, зах зээл төлөвшөөгүй, уламжлалт гар аргаар тайлангаа гаргаж цахим санхүүгийн тайлангийн системд шивдэг.

8. Олон жил үйл ажиллагаа явуулж зах зээл байр сууриа олсон цөөхөн бизнесийн байгууллагын хувьд программ ажиглаж хэвшжээ. “Улиастай эрчим хүч” ХХК анх “Винница” программ хэрэглэж байсан ба программаа сольж “Diamond ERP” программыг хэрэглэж байсан Завхан аймгийн хувьд програм ашиглаж байсан анхдагч байгууллагын тоонд орно. “Интерактив Би Ай ХХК”-ийн “Импакт” программыг “Нутгийн элч” ХХК, “Нутгийн Үйлс” ХХК-ууд хэрэглэж хэвшжээ.

9. Cүүлийн жилүүдэд “Очир-Илч” ОНӨҮГ, “Амь-У”с ХХК, зэрэг байгууллага “Санхүүгийн тооцоолох” ХХКийн “Leader” программ хангамжийг бүртгэлдээ ашиглаж байгаа нь цаашид программын эрэлт хэрэгцээ нэмэгдэх хандлагатайг харуулж байна.

НОМ ЗҮЙ

1. Батжаргал.Р (2000). Нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогын одоогийн байдал, түүнийг шинэчлэх шаардлага, Эдийн засаг,онол практик №5, х.29

2. Алтанзаяа. Г, Чимгээ. Д, (2013) Бүртгэлийн мэдээллийн систем, х.16, УБ, МУИС-ийн хэвлэх үйлдвэр

3. Нягтлан бодох бүртгэлийн програм хангамжид хяналт тавих тухай

- Сангийн сайдын 2007.02.09-ний 38 дугаар тушаалын хавсралт

4. Нягтлан бодох бүртгэлийн програм хангамжид хяналт тавих тухай

- Сангийн сайдын 2009.11.23-ны 252 дугаар тушаалын хавсралт

Сангийн яам, 2011 оны улсын үзлэгийн нэгдсэн дүн

5. 2007,2008,2009,2010,,2012,2013,2014,2015 онуудад Нягтлан бодох бүртгэлийн программ хангамжийн 2 жилийн эрх авсан байгууллагуудын жагсаалт

Цахим эх сурвалж:

www.mof.gov.mn

www.nyabo.mn